«کفویت» در ازدواج یعنی چه؟
زن و شوهری که می خواهند عمری را با هم زندگی کنند و برای تربیت فرزندانی سالم و صالح کوشش و همکاری نمایند باید با یکدیگر توافق و همتایی و همانندی نسبی داشته باشند تا مجذوب یکدیگر شوند وبتوانند نیازهای جسمی و روحی یکدیگر را درک کنندو به آن پاسخ گویند.
در جاهلیت قبل از اسلام، قشر بندی قبیله‌ای، مکانت و پایگاه و طبقه اجتماعی، ملاک همه ارزش‌ها و وصلت‌ها شمرده می شد و بر همین اساس ازدواج صورت می گرفت و کفویت به همانندی و همتایی طبقاتی و قبیله‌ای تفسیر می شد. پیامبر اعظم اسلام - صلی الله علیه و آله - برای شکستن این پندار و جلوگیری از انحراف ها، «اسلام» و «ایمان» را به عنوان شرط بایسته و لازم در امر ازدواج معرفی نمود و عقد ازدواج را بدون آن باطل دانست.
کفو در لغت به معنای نظیر و شبیه است و در ازدواج بدین معناست که میان زن و شوهر باید تا حدی شباهت وجود داشته باشد. نخستین و برترین ملاک در کفویت از نظر دین مبین اسلام، ایمان به خداست و به فرموده رسول اعظم اسلام - صلی الله علیه و آله - « مومن، کفو مومنه است.»(1) و « مومنان، بعضی کفو بعضی دیگرند.»(2)
مگر ممکن است یک انسان مسلمان و مومن با یک زن غیر مسلمان (مشرک یا ملحد) در مسیر زندگی دائم در آداب و رسوم زندگی و در تعلیم و تربیت فرزندان هم فکر و همراه و هم جهت باشند؟
فتوای حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در این باره چنین است:
«زن مسلمان نمی تواند به عقد کافر درآید، مرد مسلمان هم نمی تواند با زن‌های کافر غیر کتابیه به طور دائم ازدواج کند و به احتیاط واجب، ازدواج دائم با زن‌های کافره اهل کتاب جایز نیست ولی صیغه کردن اهل کتاب مانند یهود و نصارا مانعی ندارد.»
دومین ملاک، دینداری است. مقصود از دینداری التزام به عقاید و احکام و اخلاق اسلامی است، التزام عملی به دستورات دینی است، فرد دیندار کسی است که به انجام واجبات متعهد و کوشا باشد و از ارتکاب محرمات بپرهیزد، البته کسی که بر اساس فهم و بصیرت به ایمان گرویده و به خدا و رسولش ایمان آورده باشد، خود را متعهد به انجام اعمال و آداب دینی می داند و هرچه فهم و معرفتش بیشتر گردد، التزام و تعهدش بیشتر می شود و تا آن جا پیش می رود که علاوه بر واجبات در حد مقدور به مستحبات نیز می پردازد و فراتر از پرهیز از محرمات، از مکروهات نیز اجتناب می کند.
رسول خدا (ص) از اینکه مردی صرفا به خاطر مال یا جمال، با زنی ازدواج کند نهی فرموده‌اند؛ «زیبایی چهره زن بر زیبایی دینش برگزیده نشود.»(3) و نیز فرموده‌اند: «با زنان معمولا به خاطر چهار چیز ازدواج می شود؛ مال و ثروتش، جمال و زیبایی‌اش، دینداری‌اش، اصل و نسب و خانواده‌اش و تو با زن دیندار ازدواج کن.(4)
سومین ملاک، اخلاق نیکوست. اخلاق نیکو ثمره ایمان به خدا و پیامد معرفت و بصیرت دینی و نتیجه دینداری واقعی است. با زن زشت رو می توان زندگی کرد، اما با زن بد اخلاق بی آزرم هرگز. به همین خاطر در انتخاب همسر، محاسن اخلاقی وی نیز می باید مورد توجه و بررسی کامل قرار گیرد تا مبادا زن زیبا و به ظاهر دیندار، ترشرو و بی آزرم، پر توقع و کینه جو، خودخواه و از خود راضی، نزد دیگران بی مقدار و با شوهر خویش ناسازگار باشد.
برای یک پسر جوان که خود دارای ایمان و تقوا، عقل وهوشمندی و محاسن اخلاقی است اصل، سعی و کار و تلاش برای تامین زندگی است، دوشیزه‌ای سزاوار همسری است که علاوه بر ایمان ود ینداری، فهیم و یادگیر، حیا کننده و عفیف، پاکدامن و مهربان، امین و راستگو و باوفا باشد، آگاه وسالم و با نشاط، گشاده رو و پرلبخند، رئوف و همراه و فروتن برای شوهر، سهل گیر و با گذشت و نرم خو، پر لطف و با صفا و کمک کار، قانع و کم خرج و صرفه جو، پاکیزه و آراسته و خوشبو و در تهیه غذا و اداره امور خانه توانا و کوشا و خوش سلیقه و در آخرین کلام موافق و سازگار و صمیمی باشد.
تذکر: البته روشن است که همه این صفات و اخلاق خوب در یک درجه از اهمیت نیستند، برخی مانند فهم و حیامندی، عفت و پاکدامنی، مهربانی و امانت داری، راستگویی و وفاداری از اهمیت بیشتری برخوردارند که لازم است به عنوان خلقیات بایسته مورد توجه قرار گیرند و بقیه در زمره اخلاقیات شایسته شمرده شوند. (به این صفات در روایات امامیه اشاره رفته است.)(5)
زوج باید بر وجود اخلاق بایسته در همسر مورد انتخاب خود پافشاری و تاکید کند و نسبت به بقیه صفات در قلب خود بنگرد که کدام یک برای او از اهمیت بیشتری برخوردار است، همان‌ها را طلب کند.
اما آیا دوشیزه جوانی را با این صفات می توان یافت؟ و چگونه باید به وجود این صفات پی برد و او را انتخاب کرد؟
حجت الاسلام و المسلمین حاج سید علی اکبر حسینی
پی نوشتها:
1 و 2 - وسایل الشیعه ج 14 ص44 و ص 49
3- آثار الصادقین ج 7ص 466
4- کنز العمال ج 16 ص 303
5 - به وسائل الشیعه ج 14 مراجعه نمائید
حسینی اخلاق در خانواده